Σχολές γονέων

Μαθαίνοντας στα παιδιά μας να μπαίνουν στη θέση του άλλου

Ενσυναίσθηση: Η προσπάθεια να μπω στη θέση του άλλου.

Κάθε μέρα προσπαθώ να μπω στη θέση σου.
Μα κάθε μέρα αποτυγχάνω.
Γιατί αγαπάω εκείνους που αγαπούν τη Ζωή.
Που η λύπη τους είναι η δύναμή τους.
Που κοιτάζουν με μάτια άδολα και αθώα, ακόμα κι αν πέρασε ο χρόνος αδυσώπητος από πάνω τους.
Που γνωρίζουν ότι δεν τα ξέρουν όλα, γιατί δεν μαθαίνονται όλα.
Και δεν κουράζονται να αναζητούν την ομορφιά στην κάθε μέρα, στα χαμόγελα των ανθρώπων, στα χάδια των ζώων, σε μια ασπρόμαυρη φωτογραφία, σε μια πολύχρωμη μπουγάδα».
Απόσπασμα από «Το παράπονο» του Ο. Ελύτη.
Πόσες φορές άραγε έχουμε προσπαθήσει να μπούμε στη θέση του άλλου; πόσες φορές βλέπουμε αυτό που λέει ο Ελύτης ότι η φωτογραφία είναι ασπρόμαυρη και δεν είναι έγχρωμη γιατί εμείς θέλουμε να είναι;Οι περισσότεροι ίσως έχουμε ακουστά το “Μην κρίνεις κάποιον αν δεν μπεις πρώτα στη θέση του”. Στην πραγματικότητα αυτή η φράση περιγράφει την ικανότητα της ενσυναίσθησης. Τι είναι όμως η ενσυναίσθηση; Είναι κάτι έμφυτο; Είναι ταλέντο; Είναι κάτι που είτε το έχουμε ή δεν το έχουμε;

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ;

Ενσυναίσθηση είναι η συναισθηματική ταύτιση με ένα άλλο άτομο. Η αναγνώριση και η κατανόηση της θέσης, του συναισθήματος, των σκέψεων ή της κατάστασης κάποιου άλλου. Ένα άτομο που χρησιμοποιεί την ενσυναίσθηση μπορεί να αναγνωρίσει, να αντιληφθεί και να αισθανθεί αυτό που αισθάνεται ένα άλλο άτομο. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να βάλει τον εαυτό του στη θέση του άλλου, να κατανοήσει τη συμπεριφορά του και να αναγνωρίσει τα κίνητρά της. Να δει δηλαδή τον κόσμο μέσα από τα μάτια του.

ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΝ ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ;

Γιατί είναι σημαντική η ενσυναίσθηση στα παιδιά; Όταν τα παιδιά αλληλεπιδρούν με τους ανθρώπους γύρω τους, δεν αφήνουν τα προβλήματα και τα συναισθήματά τους στην πόρτα του σπιτιού τους, τα κουβαλούν μαζί τους γιατί είναι κομμάτι τους. Όταν όμως το περιβάλλον αλληλεπίδρασης δεν έχει τις δεξιότητες για να κατανοήσει και να συνεργαστεί με τη διαφορετικότητα, τότε αρκετά προβλήματα μπορούν να προκύψουν…

Η ενσυναίσθηση θεωρείται από πολλούς επιστημονικούς κλάδους σημαντικό συστατικό της προσωπικής και επαγγελματικής επιτυχίας. Οι άνθρωποι που έχουν ενσυναίσθηση τείνουν να έχουν καλύτερες κοινωνικές σχέσεις, σχολικές και ακαδημαϊκές επιδόσεις, καθώς και επαγγελματικές επιτεύξεις σε σχέση με αυτούς που στερούνται αυτή τη δεξιότητα. Τα παιδιά που καταφέρνουν να αποκτήσουν την ικανότητα της ενσυναίσθησης μπορούν να πάρουν σωστές αποφάσεις χωρίς να πληγώνουν τους άλλους, ή σε άλλες περιπτώσεις χωρίς να επιζητούν την έγκριση και την αποδοχή τους.

Η ενσυναίσθηση μπορεί να οπλίσει τα παιδιά με δύναμη για να αντιστέκονται σε αρνητικές πιέσεις και συμπεριφορές όπως είναι ο εκφοβισμός, η επιθετικότητα, η βία και η κατάχρηση ουσιών. Τα παιδιά που μπορούν να μπουν στη θέση του άλλου, μπορούν και να φανταστούν πώς αισθάνεται με αποτέλεσμα να ανταποκρίνονται με έναν τρόπο ανάλογο (πχ. να του προσφέρουν παρηγοριά). Με αυτόν τον τρόπο καταφέρνουν να δημιουργούν πιο ισχυρές σχέσεις. Ακόμα και αν η ενσυναίσθηση θεωρείται ως ένα βαθμό μια έμφυτη ικανότητα που παρουσιάζεται πιο φυσικά σε κάποιους ανθρώπους, ή ως ένα περίπλοκο μείγμα δεξιοτήτων, μπορεί να διδαχθεί και να ενισχυθεί στα παιδιά μέσα σε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον!

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;

Για να καλλιεργήσουν και να ενισχύσουν οι γονείς τη δεξιότητα της ενσυναίσθησης, είναι πολύ σημαντικό να καλύπτουν τις συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών. Οι έρευνες δείχνουν πως τα παιδιά είναι πολύ πιο πιθανό να μπορέσουν να μπουν στη θέση του άλλου και να προσφέρουν τη βοήθειά τους όταν έχουν δημιουργήσει ασφαλείς σχέσεις με τους γονείς τους και γνωρίζουν πως μπορούν να βασίζονται σε αυτούς.

Επίσης, οι γονείς είναι σημαντικό να μιλούν και να ονοματίζουν τα συναισθήματα που αισθάνονται τόσο οι ίδιοι όσο και τα παιδιά. Για παράδειγμα, “Εγώ νιώθω λύπη όταν πετάς πράγματα”, ή “Νιώθεις θυμό επειδή δεν μπορείς να παίξεις τώρα. Καταλαβαίνω αυτό που νιώθεις, αλλά δεν πρέπει να πετάς πράγματα”. Έτσι το παιδί σιγά σιγά θα ξεκινήσει να αποκτά επίγνωση για το πώς νιώθουν οι άλλοι, αλλά και για το πώς νιώθει το ίδιο, καθώς και για το τι επιτρέπεται και τι όχι στην έκφραση των συναισθημάτων μας.

Οι γονείς μπορούν να λειτουργήσουν ως μοντέλα συμπεριφοράς δείχνοντας ενσυναίσθηση στην αλληλεπίδραση με τους άλλους ανθρώπους. Για παράδειγμα, αν δουν κάποιον να πληγώνεται, μπορούν να μιλήσουν με το παιδί και να ονοματίσουν τα πιθανά συναισθήματα που μπορεί να νιώθει, να μοιραστούν τις ανησυχίες και τις ιδέες τους για να τον κάνουν να αισθανθεί καλύτερα.
Οι ιστορίες, τα βιβλία και τα παραμύθια είναι ευκαιρίες για να καταλάβουν τα παιδιά την προοπτική και τη θέση ενός άλλου ανθρώπου. Τι μπορεί να σκέφτεται, να πιστεύει, να θέλει, να νιώθει ο τάδε χαρακτήρας; Από που το καταλαβαίνουμε αυτό;

Κάνοντας τέτοιου είδους ερωτήσεις, τα παιδιά αρχίζουν να καταλαβαίνουν το πώς λειτουργεί το μυαλό και ο ψυχισμός των άλλων ανθρώπων. Με την ενσυναίσθηση τα παιδιά μπορούν και οργανώνουν καλύτερα το συναισθηματικό τους κόσμο, και μπορούν να καταλάβουν καλύτερα τόσο τον εαυτό τους όσο και τους ανθρώπους γύρω τους. Οι γονείς δε θα πρέπει να ξεχνούν όμως πως πρόκειται για μια αρκετά προηγμένη δεξιότητα, η οποία θα απαιτήσει την υπομονή, την επιμονή και το θετικό παράδειγμά τους.

Θα ήθελα να προτείνω δυο παιχνίδια που είναι προτάσεις του Υπουργείου Παιδείας, για να αντιληφθούν τα παιδιά την διαφορετικότητα ,να συναισθανθούν τη θέση του άλλου:

.1.Παιχνίδι ενσυναίσθησης για την έλλειψη της όρασης

Οι στόχοι μέσα από το παιχνίδι είναι: Ενσυναίσθηση, αποδοχή της διαφορετικότητας, έκφραση συναισθημάτων, μετάδοση μηνυμάτων με τη γλώσσα του σώματος.
Κατά τη διαδικασία του παιχνιδιού δεν μιλά κανείς. Οι μαθητές χωρίζονται σε ζευγάρια. Ο ένας κρατά τα μάτια του κλειστά και ο άλλος τον/την οδηγεί γύρω στην αίθουσα ώστε να μην χτυπήσει οπουδήποτε και να προκαλέσει την έκρηξη του ναρκοπέδιου (το ναρκοπέδιο μπορεί να αναπαρασταθεί με κομμάτια εφημερίδας στο πάτωμα, που έχει τοποθετήσει από πριν ο/η εκπαιδευτικός).

Στη συνέχεια με σήμα του/της εκπαιδευτικού τα παιδιά αλλάζουν ρόλους. Αρκετά παιδιά δυσκολεύονται να κρατούν κλειστά τα μάτια για πολλή ώρα. Δεν τα πιέζουμε. Ακολουθεί συζήτηση:
-Πώς αισθανθήκατε ως τυφλός;
-Πώς αισθανθήκατε ως οδηγός;
-Ποιό ήταν το δυσκολότερο για σας; Γιατί;
– Πώς επικοινωνούσατε αφού δεν ήσασταν ικανοί να μιλήσετε;
-Πώς λάβατε τα μηνύματα που στάλθηκαν από αυτόν/ην που σας καθοδηγούσε;
-Ήσασταν καλοί ακροατές;
-Ήταν σημαντικό να ακούσετε τη γλώσσα των σωμάτων (αφή), αυτήν που σας οδηγούσε γύρω;
-Τί σημαίνει ακρόαση εδώ; (η ικανότητα να στραφεί κάποιος απόλυτα και να εστιαστεί σε ένα άλλο πρόσωπο)

2. Παιχνίδι για την αποδοχή

Οι στόχοι του παιχνιδιού είναι: η κατανόηση της σχέσης μεταξύ γενίκευσης και στερεότυπων, αποδοχή της διαφορετικότητας, ενσυναίσθηση.
Θα χρειαστείτε τα εξής υλικά: λεμόνια, μήλα.
Διαδικασία:
α) Ο/η εκπαιδευτικός ζητεί από τα παιδιά να περιγράψουν τα χαρακτηριστικά ενός λεμονιού (κίτρινο, στρογγυλό, πικρό, ξινό κτλ). Γράφει τις απαντήσεις στον πίνακα.
β) Χωρίζει τα παιδιά σε μικρότερες ομάδες και δίνει στην καθεμιά από ένα λεμόνι. Τους ζητεί να γνωρίσουν το λεμόνι τους εξετάζοντάς το, παρατηρώντας όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Τους λέει να μην σημαδέψουν ή παραμορφώσουν το λεμόνι τους με οποιοδήποτε τρόπο. Μπορούν να δώσουν στο λεμόνι τους ένα όνομα, να δημιουργήσουν μια ιστορία, να αρχίσουν να το προσωποποιούν, σαν να είχε προσωπικότητα.
γ) Ένα παιδί από κάθε ομάδα μιλά στην ολομέλεια για το λεμόνι της ομάδας του και τους λέει την ιστορία του.
δ) Ο/η εκπαιδευτικός βάζει όλα τα λεμόνια στο κέντρο του κύκλου και τα ανακατεύει. Ζητεί από κάποιο παιδί να έρθει να αναγνωρίσει και να πάρει το λεμόνι της δικής του ομάδας (αναμένεται ότι μετά τη δουλειά που έγινε, θα του είναι εύκολο).
ε) Τα παιδιά βάζουν και πάλι όλα τα λεμόνια στο κέντρο του κύκλου.Ο/η εκπαιδευτικός φέρνει δίπλα τους ένα κόκκινο μήλο. Ρωτά τα παιδιά αν αυτό το νέο φρούτο χωράει σε αυτό τολεμονόκοσμο.
Θέματα για τη συζήτηση
-Γιατί ήταν τόσο εύκολο να αναγνωρίσετε το λεμόνι σας;
-Είχατε ποτέ ιδέες/γνώμη για κάποιο πρόσωπο που δεν ίσχυαν πια όταν τον/την γνωρίσατε;
-Είχε ποτέ κανείς ιδέες/γνώμη για σας που τις εγκατέλειψε όταν σας γνώρισε;
-Γιατί τα στερεότυπα είναι επικίνδυνα;
-Υπήρξατε ποτέ το άλλο φρούτο σε ένα λεμονόκοσμο; Πώς το χειριστήκατε;

ΛΙΟΥΤΑ ΕΛΕΝΗ-ΕΙΔΙΚΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
Από το Κέντρο Ανάπτυξης Ειδικής Αγωγής
Χατζηγακη 2 -Τρίκαλα,τηλ 2431039011

Back to top button